《中庸》全篇
dìyīzhāng第一章
tiānmìngzhīwèixìng
lǜxìngzhīwèidào
xiūdàozhīwèijiào天命之谓性；率性之谓道；修道之谓教。dàoyězhěbùkěxū
yú
líyě
kě
lí
fēidàoyě道也者不可须臾离也；可离，非道也。
shìgùjūnzǐ
jièshènhū
qísuǒbùdǔ
kǒngjù
hū
qísuǒbù是故君子戒慎乎其所不睹，恐惧乎其所不wénmòjiànhūyǐn
mòxiǎnhūwēi
gùjūn
zǐshènqídúyě闻。莫见乎隐，莫显乎微。故君子慎其独也。
xǐnù
āi
lèzhīwèi
fā
wèizhīzhōng
fā
ér
jiē喜、怒、哀、乐之未发，谓之中。发而皆zhōngjiéwèizhīhé
zhōngyě
zhě
tiānxiàzhī
dàběnyě
héyě中节，谓之和。中也者，天下之大本也。和也zhětiānxiàzhīdádàoyě
zhìzhōnghé
tiān
dìwèiyān
wànwù者，天下之达道也。致中和，天地位焉，万物yùyān育焉。
yòudìyīzhāng
zǐ
sī
shùsuǒchuánzhī
yì
yǐ
lìyán
shǒu右第一章，子思述所传之意，以立言。首míngdàozhīběnyuánchūyútiān
ér
bùkě
yì
qíshítǐ
bèi
yú
jǐ明道之本原出于天，而不可易；其实体备于己，érbùkělícìyáncúnyǎngxǐngcházhīyào
zhōngyánshèngshéngōnghuà而不可离。次言存养省察之要。终言圣神功化zhījígàiyùxuézhěyú
cǐ
fǎnqiúzhūshēnér
zìdézhī
yǐ之极。盖欲学者于此，反求诸身而自得之，以qùwèiwàiyòuzhīsī
érchōngqíběnránzhīshàn
yángshìsuǒwèi
yì去未外诱之私，而充其本然之善。杨氏所谓一
Page 1 of 20 piānzhītǐyàoshìyěqíxiàshízhānggàizǐsīyǐnfūzǐzhīyán篇之体要是也。其下十章盖子思引夫子之言，yǐzhōngcǐzhāngzhī
yì以终此章之义。
dìèrzhāng第二章
zhòngníyuē
jūn
zǐ
zhōngyōng
xiǎorén
fǎnzhōngyōng
jūn仲尼曰:‚君子，中庸；小人，反中庸。君zǐzhīzhōngyōngyě
jūn
zǐ
ér
shízhōng
xiǎorénzhīzhōngyōngyě
xiǎo子之中庸也，君子而时中。小人之中庸也，小rénérwújìdànyě人而无忌惮也。‛
dìsānzhāng
zǐ
yuē
zhōngyōngqízhìyǐ
hū
mínxiǎnnéngjiǔ第三章:子曰：‚中庸其至矣乎！民鲜能久yǐ矣。‛
dìsìzhāng第四章
zǐyuē
dàozhī
bùxíngyě
wǒzhīzhī
yǐ
zhīzhěguò子曰：‚道之不行也，我知之矣：知者过zhīyúzhěbùjíyě
dàozhī
bùmíngyě
wǒzhīzhī
yǐ
xián之；愚者不及也。道之不明也，我知之矣：贤zhěguòzhībúxiàozhěbù
jíyě
rénmòbùyǐnshíyě
xiǎnnéng者过之；不肖者不及也。人莫不饮食也。鲜能zhīwèiyě知味也。‛
dìwǔzhāng
zǐ
yuē
dào
qíbùxíngyǐ
fū第五章:子曰：‚道其不行矣夫。‛
Page 2 of 20 dìliùzhāngzǐyuēshùnqídàzhīyěyǔshùnhǎowènyǐ第六章:子曰：‚舜其大知也与！舜好问以hǎocháěryányǐn
è
éryángshàn
zhíqíliǎngduān
yòngqízhōngyú好察迩言。隐恶而扬善。执其两端，用其中于mínqísīyǐwéishùnhū民。其斯以为舜乎！‛
dìqīzhāng第七章
zǐyuē
rén
jiēyuē
yǔ
zhī
qū
ér
nàzhūgǔhuò子曰：‛人皆曰‘予知’，驱而纳诸罟擭xiànjǐngzhīzhōngér
mòzhīzhī
pìyě
rén
jiēyuē
yǔ
zhī陷阱之中，而莫之知辟也。人皆曰‘予知’，zéhūzhōngyōngér
bùnéngqī
yuèshǒuyě择乎中庸，而不能期月守也。‛
dìbāzhāng
zǐ
yuē
huízhīwéirén
yě
zéhūzhōngyōng第八章:子曰：‚回之为人也：择乎中庸，déyìshànzéquánquánfúyīng
ér
fúshīzhī
yǐ得一善，则拳拳服膺，而弗失之矣。‛
dìjiǔzhāng第九章
zǐyuē
tiānxiàguójiā
kě
jūn
yě
juélù
kě
cí子曰：‚天下国家，可均也；爵禄，可辞yěbáirènkědǎoyě
zhōngyōngbùkěnéngyě也；白刃，可蹈也；中庸不可能也。‛
dìshízhāng第十章
zǐlùwènqiáng
zǐ
yuē
nánfāngzhīqiángyǔ
běifāngzhī子路问强。子曰，‚南方之强与，北方之qiángyǔyìérqiángyǔ
mòróu
yǐ
jiào
bùbàowúdào
nánfāng强与，抑而强与？寞柔以教，不报无道，南方
Page 3 of 20 zhīqiángyějūnzǐjūzhīrènjīngésǐérbùyànběifāng之强也。君子居之。衽金革，死而不厌，北方zhīqiángyěérqiángzhě
jū
zhī
gùjūn
zǐ
héér
bùliú
qiángzāi之强也。而强者居之。故君子和而不流；强哉jiǎozhōnglìérbù
yǐ
qiángzāijiǎo
guóyǒudào
bùbiànsàiyān矫。中立而不倚；强哉矫。国有道，不变塞焉；qiángzāijiǎoguówúdào
zhìsǐ
bùbiàn
qiángzāijiǎo强哉矫。国无道，至死不变；强哉矫。‛
dìshíyìzhāng第十一章
zǐyuē
sùyǐn
xíngguài
hòushìyǒushùyān
wúfú子曰：‚素隐，行怪，后世有述焉：吾弗wéizhīyǐjūnzǐ
zūndào
érxíng
bàn
tú
ér
fèi
wúfúnéngyǐ为之矣。君子遵道而行，半涂而废：吾弗能已yǐjūnzǐyīhūzhōngyōng
gānshìbújiànzhī
ér
bùhuǐ
wéishèng矣。君子依乎中庸。遯世不见知而不悔：唯圣zhěnéngzhī者能之。‛
dìshíèrzhāng第十二章
jūnzǐzhīdào
fèi
ér
yǐn
fū
fùzhī
yú
kě
yǐ
yǔ
zhī君子之道，费而隐。夫妇之愚，可以与之yānjíqízhìyě
suīshèngrén
yìyǒusuǒbùzhīyān
fū
fùzhī焉，及其至也，虽圣人亦有所不知焉。夫妇之búxiàokěyǐnéngxíngyān
jí
qízhìyě
suīshèngrén
yìyǒusuǒ不肖，可以能行焉，及其至也，虽圣人亦有所suǒbùnéngyāntiān
dìzhī
dàyě
rényóuyǒusuǒhàn
gùjūn
zǐ所不能焉。天地之大也，人犹有所憾。故君子yǔdàtiānxiàmònéngzǎiyān
yǔxiǎo
tiānxiàmònéngpòyān语大，天下莫能载焉，语小，天下莫能破焉。
Page 4 of 20 shīyúnyuānfēilìtiānyúyuèyúyuānyánqíshàngxiàchá诗云：‚鸢飞戾天；鱼跃于渊。‛言其上下察yějūnzǐzhīdào
zàoduānhū
fū
fù
jí
qízhìyě
cháhū也。君子之道，造端乎夫妇；及其至也，察乎tiāndì天地。
yòudìshíèrzhāng
zǐ
sī
zhīyán
gài
yǐshēnmíngshǒuzhāng右第十二章，子思之言，盖以申明首章，dàobùkělízhīyìyě
qíxiàbāzhāng
záyǐnkǒngzǐ
zhīyán
yǐ道不可离之意也。其下八章，杂引孔子之言以míngzhī明之。
dìshísānzhāng第十三章
zǐyuēdàobùyuǎnrén
rénzhīwéidào
éryuǎnrén
bùkě子曰:‚道不远人。人之为道而远人，不可yǐwéidàoshīyún
fákē
fákē
qízébùyuǎn
zhí以为道。诗云：‘伐柯伐柯，其则不远。’执kēyǐfákēnìér
shìzhī
yóu
yǐ
wéiyuǎn
gùjūn
zǐ
yǐ
rén柯以伐柯，睨而视之。犹以为远。故君子以人zhìréngǎiérzhǐ
zhōngshùwéidàobùyuǎn
shīzhū
jǐ
ér
bùyuàn治人，改而止。忠恕违道不远。施诸己而不愿，yìwùshīyúrén
jūn
zǐ
zhīdào
sì
qiūwèinéngyìyān
suǒqiú亦勿施于人。君子之道四，丘未能一焉：所求hūzǐyǐshìfù
wèinéngyě
suǒqiúhūchén
yǐ
shìjūn乎子，以事父，未能也；所求乎臣，以事君，wèinéngyěsuǒqiúhū
dì
yǐ
shìxiōng
wèinéngyě
suǒqiúhū未能也；所求乎弟，以事兄，未能也；所求乎péngyǒuxiānshīzhī
wèinéngyě
yōngdézhīxíng
yōngyánzhī
jǐn朋友，先施之，未能也。庸德之行，庸言之谨；
Page 5 of 20 yǒusuǒbùzúbùgǎnbùmiǎnyǒuyúbùgǎnjìnyángùxíng有所不足，不敢不勉；有馀，不感尽。言顾行，xínggùyánjūnzǐ
húbùzàozào
ěr行顾言。君子胡不慥慥尔。‛
dìshísìzhāng第十四章
jūnzǐsùqíwèi
érxíng
bùyuànhū
qíwài
sù
fùguì君子素其位而行，不愿乎其外。素富贵，xínghūfùguìshùpínjiàn
xínghū
pínjiàn
sù
yídí
xínghū行乎富贵；数贫贱，行乎贫贱；素夷狄，行乎yídísùhuànnàn
xínghūhuànnàn
jūn
zǐ
wúbā
ér
bù
zìdé夷狄；素患难，行乎患难。君子无八而不自得yānzàishàngwèi
bùlíngxià
zàixiàwèi
bùyuánshàng
zhèngjǐ焉。在上位，不陵下；在下位，不援上；正己érbùqiúyúrén
zéwúyuànshàngbùyuàntiān
xiàbùyóurén
gù而不求于人。则无怨上不怨天，下不尤人。故jūnzǐjūyìyǐqímìng
xiǎorénxíngxiǎnyǐ
jiǎoxīn
zǐ
yuē
shè君子居易以俟命，小人行险以徼辛。子曰:‚射yǒusìhūjūnzǐ
shīzhūzhènggǔ
fǎnqiúzhū
qíshēn有似乎君子。失诸正鹄，反求诸其身。‛
dìshíwǔzhāng第十五章
jūnzǐzhīdào
pìrúxíngyuǎnbìzìěr
pìrúdēnggāo
bì君子之道，辟如行远必自迩，辟如登高必zìbēishīyuē
qī
zǐ
hǎohé
rúgǔ
sèqín
xiōngdì
jì自卑。诗曰：‚妻子好合，如鼓瑟琴。兄弟既xīhélèqiědān
yíěr
shìjiā
lè
ěr
qītǎng
zǐ
yuē翕，和乐且耽。宜尔室家，乐尔妻帑。‛子曰：fùmǔqíshùnyǐ
hū‚父母其顺矣乎。‛
Page 6 of 20 dìshíliùzhāng第十六章
zǐyuē
guǐshénzhīwéidéqíshèngyǐ
hū
shìzhī
ér
fú子曰：‚鬼神之为德其盛矣乎。视之而弗jiàntīngzhīérfúwén
tǐ
wùér
bùkě
yí
shǐtiānxiàzhīrén见；听之而弗闻；体物而不可遗。使天下之人，qímíngshèngfúyǐchéngjì
sì
yángyánghū
rúzài
qíshàng
rú齐明盛服，以承祭祀。洋洋乎，如在其上，如zàiqízuǒyòushīyuē
shénzhī
gé
sī
bùkě
dù
sī
shěn在其左右。诗曰：‘神之格思，不可度思，矧kěshèsīfū
wēizhīxiǎn
chéngzhī
bùkěyǎn
rú
cǐ
fū可射思？’夫微之显。诚之不可揜，如此夫。‛
dìshíqīzhāng第十七章
zǐyuēshùnqídàxiàoyě
yǔ
déwéishèngrén
zūnwéitiān子曰:‚舜其大孝也与！德为圣人，尊为天zǐfùyǒusìhǎizhīnèi
zōngmiàoxiǎngzhī
zǐ
sūnbǎozhī
gù子，富有四海之内。宗庙飨之，子孙保之。故dàdébìděiqíwèi
bìděi
qílù
bìděi
qímíng
bìděi大德，必得其位，必得其禄，必得其名，必得qíshòugùtiānzhīshēngwùbìyīn
qícái
ér
dǔyān
gùzāizhěpéi其寿。故天之生物必因其材而笃焉。故栽者培zhīqīngzhěfùzhī
shīyuē
jiā
lèjūn
zǐ
xiànxiànlìngdé之，倾者覆之。诗曰：‘嘉乐君子，宪宪令德，yímínyírénshòulù
yútiān
bǎoyòumìngzhī
zìtiānshēnzhī宜民宜人。受禄于天。保佑命之，自天申之。’gùdàdézhěbìshòumìng故大德者必受命。‛
dìshíbāzhāng第十八章
Page 7 of 20 zǐyuēwúyōuzhěqíwéiwénwánghūyǐwángjìwéi子曰：‚无忧者，其惟文王乎。以王季为fùyǐwǔwángwéi
zǐ
fùzuòzhī
zǐ
shùzhī
wǔwángzuǎndà父，以武王为子。父作之，子述之。武王缵大wángwángjìwénwángzhī
xù
yīróngyī
ér
yǒutiānxià
shēn王、王季、文王之绪。壹戎衣，而有天下。身bùshītiānxiàzhīxiǎnmíng
zūnwéitiān
zǐ
fùyǒu
sìhǎizhīnèi不失天下之显名。尊为天子。富有四海之内。zōngmiàoxiǎngzhīzǐ
sūnbǎozhī
wǔwángmòshòumìng
zhōugōngchéngwén宗庙飨之。子孙保之。武王末受命，周公成文wǔzhīdézhuīwángdà
wángjì
shàngsìxiāngōngyǐ
tiān
zǐ
zhī
lǐ武之德。追王大、王季，上祀先公以天子之礼。sīlǐyědáhūzhūhóudài
fu
jíshìshùrén
fùwéidài
fu斯礼也，达乎诸侯大夫，及士庶人。父为大夫，zǐwéishìzàngyǐ
dài
fu
jì
yǐ
shì
fùwéishì
zǐ
wéidài子为士；葬以大夫，祭以士。父为士，子为大fuzàngyǐshì
jì
yǐ
dài
fu
qī
zhīsàng
dáhū
dài
fu夫；葬以士，祭以大夫。期之丧，达乎大夫；sānniánzhīsàngdáhūtiān
zǐ
fùmǔzhīsàng
wúguìjiàn
yì三年之丧，达乎天子；父母之丧，无贵贱，一yě也。‛
dìshíjiǔzhāng第十九章
zǐyuē
wǔwáng
zhōugōng
qídáxiàoyǐ
hū
fūxiào子曰：‚武王、周公，其达孝矣乎。夫孝zhěshànjìrénzhīzhì
shànshùrénzhīshìzhěyě
chūnqiū
xiū者，善继人之志，善述人之事者也。春秋，修qízǔmiàochénqízōngqì
shèqíchángyī
jiàn
qíshíshí
zōng其祖庙，陈其宗器，设其裳衣，荐其时食。宗
Page 8 of 20 miàozhīlǐsuǒyǐxùzhāomùyěxùjuésuǒyǐbiànguìjiànyě庙之礼，所以序昭穆也。序爵，所以辨贵贱也。xùshìsuǒyǐbiànxiányě
lǚchóuxiàwéishàng
suǒyǐ
dájiànyě序事，所以辨贤也。旅酬下为上，所以达贱也。yànmáosuǒyǐxùchǐyě
jiànqíwèi
xíngqílǐ
zòuqílè燕毛所以序齿也。践其位，行其礼，奏其乐，jìngqísuǒzūnài
qísuǒqīn
shìsǐ
rúshìshēng
shìwángrúshì敬其所尊，爱其所亲，事死如事生，事亡如事cúnxiàozhīzhìyě
jiāoshèzhī
lǐ
suǒyǐ
shìshàngdìyě
zōng存，孝之至也。郊社之礼，所以事上帝也。宗miàozhīlǐsuǒyǐ
sìhū
qíxiānyě
mínghūjiāoshèzhī
lǐ
dān庙之礼，所以祀乎其先也。明乎郊社之礼，禘chángzhīyìzhìguóqírúshìzhūzhǎnghū尝之义，治国其如示诸掌乎。‛
dìèrshízhāng第二十章
āigōngwènzhèng
zǐ
yuē
wénwǔzhīzhèng
bùzàifāngcè哀公问政。子曰：‚文武之政，布在方策。qíréncúnzéqízhèngjǔ
qírénwáng
zéqízhèngxī
réndào其人存，则其政举；其人亡，则其政息。人道mǐnzhèngdìdàomǐnshù
fūzhèngyě
zhě
pú
lú
yě
gùwéizhèng敏政，地道敏树。夫政也者，蒲卢也。故为政zàirénqǔrényǐshēn
xiūshēnyǐ
dào
xiūdào
yǐ
rén
rénzhě在人。取人以身。修身以道。修道以仁。仁者，rényěqīnqinwéidà
yìzhě
yíyě
zūnxiánwéidà
qīn人也，亲亲为大。义者，宜也，尊贤为大。亲qinzhīshāzūnxiánzhīděng
lǐ
suǒshēngyě
zàixiàwèi
bùhuò亲之杀，尊贤之等，礼所生也。在下位，不获hūshàngmínbùkě
déér
zhìyǐ
gùjūn
zǐ
bùkě
yǐ
bùxiū乎上，民不可得而治矣。故君子，不可以不修
Page 9 of 20 shēnsīxiūshēnbùkěyǐbùshìqīnsīshìqīnbùkěyǐ身。思修身，不可以不事亲。思事亲，不可以bùzhīrénsīzhīrén
bùkě
yǐ
bùzhītiān不知人。思知人，不可以不知天。‛
tiānxiàzhīdádàowǔ
suǒ
yǐxíngzhīzhěsān
yuē
jūnchén天下之达道五，所以行之者三，曰：君臣yěfùzǐyě
fū
fù
yě
kūn
dìyě
péngyǒuzhījiāoyě也、父子也、夫妇也、昆弟也、朋友之交也。wǔzhětiānxiàzhī
dádàoyě
zhī
rén
yǒngsānzhě
tiānxià五者，天下之达道也。知、仁、勇三者，天下zhīdádéyěsuǒ
yǐxíngzhīzhě
yìyě
huòshēngér
zhīzhī
huò之达德也。所以行之者一也。或生而知之；或xuéérzhīzhīhuòkùn
ér
zhīzhī
jí
qízhīzhī
yìyě
huò学而知之；或困而知之：及其知之，一也。或ānérxíngzhīhuòlì
érxíngzhī
huòmiǎnqiángérxíngzhī
jí
qí安而行之；或利而行之；或勉强而行之：及其chénggōng成功，一也。
zǐyuē
hǎoxuéjìn
hūzhī
lìxíngjìn
hū
rén
zhīchǐyìyě子曰：‚好学近乎知。力行近乎仁。知耻jìnhūyǒngzhīsī
sānzhě
zézhīsuǒyǐ
xiūshēn
zhīsuǒyǐ
xiū近乎勇。知斯三者，则知所以修身。知所以修shēnzézhīsuǒyǐzhìrén
zhīsuǒyǐzhìrén
zézhīsuǒyǐzhì身，则知所以治人。知所以治人，则知所以治tiānxiàguójiāyǐ天下国家矣。‛
fánwéitiānxiàguójiāyǒujiǔjīng
yuē
xiūshēnyě
zūnxián凡为天下国家有九经，曰：修身也、尊贤yěqīnqinyě
jìngdàchényě
tǐ
qúnchényě
zǐ
shùmínyě也、亲亲也、敬大臣也、体群臣也、子庶民也、
Page 10 of 20 láibǎigōngyěróuyuǎnrényěhuáizhūhóuyěxiūshēnzédào来百工也、柔远人也、怀诸侯也。修身，则道lìzūnxiánzébúhuò
qīnqin
zézhū
fùkūn
dìbùyuàn立。尊贤，则不惑。亲亲，则诸父昆弟不怨。jìngdàchénzébùxuàn
tǐ
qúnchén
zéshìzhībào
tǐzhòng
zǐ敬大臣，则不眩。体群臣，则士之报体重。子shùmínzébǎixìngquàn
lái
bǎigōng
zécáiyòngzú
róuyuǎnrén庶民，则百姓劝。来百工，则财用足。柔远人，zésìfāngguīzhī
huáizhūhóu
zétiānxiàwèizhī则四方归之。怀诸侯，则天下畏之。
qímíngshèngfú
fēi
tǐ
bùdòng
suǒ
yǐ
xiūshēnyě
qùchán齐明盛服，非体不动：所以修身也。去谗yuǎnsèjiànhuòér
guìdé
suǒ
yǐquànxiányě
zūn
qíwèi
zhòng远色，贱货而贵德，所以劝贤也。尊其位，重qílùtóngqíhàowù
suǒ
yǐquànqīnqin
yě
guānshèngrènshǐ其禄，同其好恶，所以劝亲亲也。官盛任使，suǒyǐquàndàchényě
zhōngxìnzhònglù
suǒ
yǐquànshìyě
shíshǐ所以劝大臣也。忠信重禄，所以劝士也。时使bóliǎnsuǒyǐquànbǎixìngyě
rìshěngyuèshì
jìbǐngchēngshì薄敛，所以劝百姓也。日省月试，既禀称事，suǒyǐquànbǎigōngyě
sòngwǎngyínglái
jiāshànérguānbùnéngsuǒ
yǐ所以劝百工也。送往迎来，嘉善而矜不能所以róuyuǎnrényějìjuéshì
jǔ
fèiguó
zhìluànchíwēi
cháopìn柔远人也。继绝世，举废国，治乱持危，朝聘yǐshíhòuwǎngér
bólái
suǒ
yǐhuáizhūhóuyě
fánwéitiānxià以时，厚往而薄来，所以怀诸侯也。凡为天下guójiāyǒujiǔjīng
suǒ
yǐxíngzhīzhě
yìyě国家有九经，所以行之者一也。
Page 11 of 20 fánshìyùzélìbùyùzéfèiyánqiándìngzébù凡事，豫则立，不豫则废。言前定，则不hēshìqiándìng
zébùkùn
xíngqiándìng
zébùjiù
dàoqián跲。事前定，则不困。行前定，则不疚。道前dìngzébùqióng定，则不穷。
zàixiàwèibùhuòhūshàng
mínbùkě
déér
zhìyǐ
huòhū在下位不获乎上，民不可得而治矣。获乎shàngyǒudàobùxìn
hūpéngyǒu
bùhuòhūshàngyǐ
xìn
hūpéngyǒu上有道：不信乎朋友，不获乎上矣。信乎朋友yǒudàobùshùnhū
qīn
bùxìn
hūpéngyǒu
yǐ
shùnhū
qīnyǒudào有道：不顺乎亲，不信乎朋友矣。顺乎亲有道：fǎnzhěshēnbùchéng
bùshùnhū
qīn
yǐ
chéngshēnyǒudào
bùmínghū反者身不诚，不顺乎亲矣。诚身有道：不明乎shànbùchénghūshēnyǐ善，不诚乎身矣。
chéngzhětiānzhīdàoyě
chéngzhīzhě
rénzhīdàoyě
chéng诚者，天之道也。诚之者，人之道也。诚zhěbùmiǎnérzhōngbù
sī
ér
dé
cōngróngzhōngdào
shèngrén
yě者，不勉而中不思而得：从容中道，圣人也。chéngzhīzhězéshànér
gùzhízhīzhěyě诚之者，择善而固执之者也。
bóxuézhī
shěnwènzhī
shènsī
zhīmíngbiànzhī
dǔxíngzhī博学之，审问之，慎思之明辨之，笃行之。yǒufúxuéxuézhī
fúnéng
fúcuòyě
yǒu
fúwèn
wènzhī
fú有弗学，学之弗能，弗措也。有弗问，问之弗zhīfúcuòyě
yǒu
fú
sī
sī
zhī
fú
dé
fúcuòyě
yǒu知，弗措也。有弗思，思之弗得，弗措也。有fúbiànbiànzhīfúmíng
fúcuòyě
yǒu
fúxíng
xíngzhī
fúdǔ弗辨，辨之弗明，弗措也。有弗行，行之弗笃，
Page 12 of 20 fúcuòyěrényìnéngzhījǐbǎizhīrénshínéngzhījǐqiān弗措也。人一能之，己百之。人十能之，己千zhīguǒnéngcǐdào
yǐ
suī
yú
bìmíng
suīróu
bìqiáng之。果能此道矣，虽愚必明，虽柔必强。
dìèrshíyìzhāng
zìchéngmíng
wèizhīxìng
zìmíngchéngwèizhī第二十一章:自诚明，谓之性；自明诚谓之jiàochéngzémíngyǐ
míngzéchéngyǐ
yòu
dìèr
shíyìzhāng
zǐ教。诚则明矣；明则诚矣。右第二十一章。子sīchéngshàngzhāngfū
zǐ
tiāndàoréndàozhī
yì
ér
lìyányě
zì思承上章，夫子天道人道之意，而立言也。自cǐyǐxiàshíèrzhāng
jiē
zǐ
sī
zhīyán
yǐ
fǎn
fùtuīmíngcǐzhāng此以下十二章，皆子思之言，以反覆推明此章zhīyì之意。
dìèrshíèrzhāng第二十二章
wéitiānxiàzhìchéngwéinéngjìn
qíxìng
néngjìn
qíxìng
zénéng唯天下至诚为能尽其性。能尽其性，则能jìnrénzhīxìngnéngjìnrénzhīxìng
zénéngjìn
wùzhīxìng
néngjìn尽人之性。能尽人之性，则能尽物之性。能尽wùzhīxìngzékě
yǐ
zàntiān
dìzhīhuàyù
kě
yǐ
zàntiān
dìzhī物之性，则可以赞天地之化育。可以赞天地之huàyùzékěyǐ
yǔtiān
dìcān
yǐ化育，则可以与天地参矣。
dìèrshísānzhāng
qícìzhìqǔ
qǔnéngyǒuchéng
chéngzé第二十三章:其次致曲。曲能友诚。诚则xíngxíngzézhù
zhùzémíng
míngzédòng
dòngzébiàn
biànzé形。形则著。著则明。明则动。动则变。变则huàwéitiānxiàzhìchéngwéinénghuà化。唯天下至诚为能化。
Page 13 of 20 dìèrshísìzhāngzhìchéngzhīdàokěyǐqiánzhīguójiājiāng第二十四章:至诚之道可以前知。国家将xīngbìyǒuzhēnxiáng
guójiājiāngwáng
bìyǒuyāoniè
jiànhū
shī兴，必有祯祥；国家将亡，必有妖孽。见乎蓍guīdònghūsìtǐ
huòfújiāngzhì
shànbìxiānzhīzhī
búshàn龟，动乎四体。祸福将至，善必先知之；不善，bìxiānzhīzhīgùzhìchéngrúshén必先知之。故至诚如神。
dìèrshíwǔzhāng第二十五章
chéngzhězìchéngyě
ér
dào
zìdàoyě
chéngzhě
wùzhīzhōng诚者自成也，而道自道也。诚者，物之终shǐbùchéngwúwù
shìgùjūn
zǐchéngzhīwéiguì
chéngzhě
fēi始。不诚无物。是故君子诚之为贵。诚者，非zìchéngjǐéryǐyě
suǒ
yǐchéngwùyě
chéngjǐ
rén
yě
chéngwù自成己而已也。所以成物也。成己仁也。成物zhīyěxìngzhīdéyě
héwàinèizhīdàoyě
gùshícuòzhī
yí知也。性之德也，合外内之道也。故时措之宜yě也。
dìèrshíliùzhāng第二十六章
gùzhìchéngwúxī
bù
xī
zéjiǔ
jiǔ
zézhǐ
zhǐ
zéyōu故至诚无息。不息则久，久则徵。徵则悠yuǎnyōuyuǎnzébóhòu
bóhòu
zégāomíng
bóhòu
suǒ远。悠远，则博厚。博厚，则高明。博厚，所yǐzǎiwùyěgāomíng
suǒ
yǐ
fùwùyě
yōujiǔ
suǒ
yǐchéng以载物也。高明，所以覆物也。悠久，所以成
Page 14 of 20 wùyěbóhòupèidìgāomíngpèitiānyōujiǔwújiāng物也。博厚，配地。高明，配天。悠久，无疆。rúcǐzhěbújiàn
érzhāng
bùdòngérbiàn
wúwéi
érchéng如此者，不见而章，不动而变，无为而成。
tiāndìzhīdào
kě
yìyán
ér
jìn
yě
qíwéiwùbù
èr天地之道，可一言而尽也。其为物不贰，zéqíshēngwùbúcè
tiān
dìzhīdào
bóyě
hòuyě
gāoyě则其生物不测。天地之道，博也、厚也、高也、míngyěyōuyě
jiǔ
yě
jīn
fū
tiān
sīzhāozhāozhīduō
jí
qí明也、悠也、久也。今夫天斯昭昭之多，及其wúqióngyěrìyuèxīngchénxìyān
wànwùfùyān
jīn
fū
dìyì无穷也，日月星辰系焉，万物覆焉。今夫地一cuōtǔzhīduōjí
qíguǎnghòuzǎihuáyuèér
bùzhòng
zhènhéhǎi
ér撮土之多，及其广厚载华岳而不重，振河海而bùxièwànwùzǎiyān
jīn
fūshānyìjuànshízhīduō
jí
qíguǎng不泄，万物载焉。今夫山一卷石之多，及其广dàcǎomùshēngzhī
qínshòujū
zhī
bǎozàngxīngyān
jīn
fūshuǐ大，草木生之，禽兽居之，宝藏兴焉。今夫水，yìsháozhīduōjí
qíbúcè
yuán
tuó
jiāo
lóng
yú一勺之多，及其不测，鼋、鼍、蛟、龙、鱼、biēshēngyānhuòcáizhíyān鳖生焉，货财殖焉。
shīyúnwéitiānzhīmìng
yúmùbù
yǐ
gàiyuē诗云:‚维天之命，于穆不已。‛盖曰：tiānzhīsuǒyǐwéitiānyě
yúhū
bùxiǎn
wénwángzhī
dézhī‚天之所以为天也。于乎不显，文王之德之chúngàiyuē
wénwángzhīsuǒ
yǐ
wéiwényě
chúnyìbù
yǐ纯。‛盖曰：‚文王之所以为文也。纯亦不已。‛
dìèrshíqīzhāng第二十七章
Page 15 of 20 dàzāishèngrénzhīdàoyángyánghūfāyùwànwùjùnjí大哉圣人之道！洋洋乎，发育万物，峻极yútiānyōuyōudàzāi
lǐ
yísānbǎiwēi
yísānqiān
dài
qírén于天。优优大哉，礼仪三百威仪三千。待其人érhòuxínggùyuē
gǒubùzhìdé
zhìdàobùníngyān而後行。故曰：‚苟不至德，至道不凝焉。‛gùjūnzǐzūndéxìng
ér
dàowènxué
zhìguǎngdà
ér
jìnjīngwēi故君子尊德性，而道问学，致广大，而尽精微，jígāomíngérdàozhōngyōng
wēngù
ér
zhīxīn
dūnhòu
yǐchóng极高明，而道中庸。温故，而知新，敦厚以崇lǐshìgùjūshàngbùjiāo
wéixiàbùbèi
guóyǒudào
qíyán礼。是故居上不骄，为下不倍。国有道，其言zúyǐxīngguówúdào
qímòzú
yǐróng
shīyuē
jìmíng足以兴；国无道，其默足以容。诗曰：‚既明qiězhéyǐbǎoqíshēn
qícǐ
zhīwèiyǔ且哲，以保其身。‛其此之谓与？
dìèrshíbāzhāng第二十八章
zǐyuē
yú
ér
hǎo
zìyòng
jiàn
ér
hǎo
zìzhuān
shēnghū子曰：‚愚而好自用，贱而好字专。生乎jīnzhīshìfǎngǔ
zhīdào
rú
cǐ
zhězāi今之世，反古之道。如此者灾及其身者也。‛
fēitiānzǐbù
yì
lǐ
bùzhìdù
bùkǎowén
jīntiānxià
jíqíshēnzhěyě非天子不议礼，不制度，不考文。今天下，chētóngguǐshūtóngwén
xíngtónglún
suīyǒu
qíwèi
gǒuwúqí车同轨，书同文，行同伦。虽有其位，苟无其débùgǎnzuòlǐ
lèyān
suīyǒu
qídé
gǒuwúqíwèi
yì德，不敢作礼乐焉。虽有其德，苟无其位，亦bùgǎnzuòlǐlèyān不敢作礼乐焉。
Page 16 of 20 zǐyuēwúshuōxiàlǐqǐbùzúzhǐyěwúxuéyīn子曰：‚吾说夏礼，杞不足徵也。吾学殷lǐyǒusòngcúnyān
wúxuézhōulǐ
jīnyòngzhī
wúcóngzhōu礼，有宋存焉。吾学周礼，今用之。吾从周。‛
dìèrshíjiǔzhāng第二十九章
wángtiānxiàyǒusānzhòngyān
qíguǎguòyǐ
hū
shàngyānzhěsuī王天下有三重焉，其寡过矣乎！上焉者虽shànwúzhǐwúzhǐ
bùxìn
bùxìn
mínfúcóng
xiàyān善，无徵。无徵，不信。不信，民弗从。下焉zhěsuīshànbùzūn
bùzūn
bùxìn
bùxìn
mínfúcóng者虽善，不尊。不尊，不信。不信，民弗从。gùjūnzǐzhīdào
běnzhūshēn
zhǐzhūshùmín
kǎozhūsānwángér故君子之道，本诸身，徵诸庶民。考诸三王而bùmiàojiànzhūtiān
dìér
bùbèi
zhìzhūguǐshénér
wúyí
bǎi不缪，建诸天地而不悖。质诸鬼神而无疑。百shìyǐqíshèngrénér
bùgǎn
zhìguǐshénér
wúyí
zhītiānyě世以俟圣人而不感。质鬼神而无疑，知天也。bǎishìyǐqíshèngrén
ér
bùgǎn
zhīrén
yě
shìgùjūn
zǐdòngér百世以俟圣人而不感，知人也。是故君子动而shìwéitiānxiàdào
xíngér
shìwéitiānxiàfǎ
yán
ér
shìwéitiānxià世为天下道，行而世为天下法，言而世为天下zéyuǎnzhīzéyǒuwàng
jìn
zhī
zébùyàn
shīyuē
zài则。远之，则有望；近之，则不厌。诗曰：‚在bǐwúèzàicǐ
wúshè
shùjǐ
sùyè
yǐyǒngzhōngyù彼无恶，在此无射；庶几夙夜，以永终誉。‛jūnzǐwèiyǒubùrú
cǐ
ér
zǎoyǒuyùyútiānxiàzhěyě君子未有不如此，而蚤有誉于天下者也。
dìsānshízhāng第三十章
Page 17 of 20 zhòngnízǔshùyáoshùnxiànzhāngwénwǔlǜtiānshíxiàxí仲尼祖述尧舜，宪章文武。律天时，下袭shuǐtǔpìrútiān
dìzhīwúbùchízǎi
wúbùfùchóu
pìrú水土。辟如天地之无不持载，无不覆帱。辟如sìshízhīcuòxíng
rú
rìyuèzhīdàimíng
wànwùbìngyù
ér
bùxiāng四时之错行，如日月之代明。万物并育而不相hàidàobìngxíngér
bùxiāngbèi
xiǎodéchuānliú
dàdé
cǐ
tiān害。道并行而不相悖。小德川流；大德。此天dìzhīsuǒyǐwéidàyě地之所以为大也。
dìsānshíyìzhāng第三十一章
wéitiānxiàzhìshèng
wéinéngcōng
míng
ruìzhī
zú
yǐ
yǒu唯天下至圣，为能聪、明、睿知、足以有línyěkuānyù
wēn
róu
zú
yǐ
yǒuróngyě
fā
qiáng临也；宽、裕、温、柔、足以有容也；发、强、gāngyìzúyǐ
yǒuzhíyě
qí
zhuāng
zhōng
zhèng
zú
yǐ刚、毅、足以有执也；齐、庄、中、正、足以yǒujìngyěwén
lǐ
mì
chá
zú
yǐ
yǒubiéyě
pǔ
bó有敬也；文、理、密、察、足以有别也。溥博，yuānquánérshíchūzhī
pǔ
bórútiān
yuānquánrúyuān
jiàn
ér渊泉，而时出之。溥博如天；渊泉如渊。见而mínmòbùjìngyán
ér
mínmòbùxìn
xíngér
mínmòbùshuō
shì民莫不敬；言而民莫不信；行而民莫不说。是yǐshēngmíngyángyìhūzhōngguó
shī
jímánmò
zhōuchēsuǒzhì
rén以声名洋溢乎中国，施及蛮貊。舟车所至，人lìsuǒtōngtiānzhīsuǒ
fù
dìzhīsuǒzǎi
rìyuèsuǒzhào
shuāng力所通，天之所覆，地之所载，日月所照，霜lùsuǒduìfányǒuxiě
qìzhěmòbùzūnqīn
gùyuē
pèitiān露所队：凡有血气者莫不尊亲。故曰：‚配天‛。
Page 18 of 20 dìsānshíèrzhāng第三十二章
wéitiānxiàzhìchéng
wéinéngjīnglúntiānxiàzhī
dàjīng
lìtiān唯天下至诚，为能经纶天下之大经，立天xiàzhīdàběnzhītiān
dìzhīhuàyù
fū
yānyǒusuǒ
yǐ
zhūnzhūn下之大本，知天地之化育。夫焉有所倚？肫肫qírényuānyuānqíyuān
hàohào
qítiān
gǒubùgùcōngmíngshèngzhī其仁！渊渊其渊！浩浩其天！苟不固聪明圣知，dátiāndézhěqíshúnéngzhīzhī达天德者，其孰能知之？
dìsānshísānzhāng第三十三章
shīyuē
yī
jǐnshàngjí
è
qíwénzhīzhùyě
gù诗曰：‚衣锦尚絅，‛恶其文之著也。故jūnzǐzhīdàochǔrán
ér
rìzhāng
xiǎorénzhīdào
de
rán
ér
rì君子之道，闇然而日章；小人之道，的然而日wángjūnzǐzhīdào
dàn
ér
bùyàn
jiǎn
érwén
wēnér
lǐ亡。君子之道，淡而不厌、简而文、温而理。zhīyuǎnzhījìnzhīfēngzhī
zì
zhīwēizhīxiǎn
kě
yǔ
rù
déyǐ知远之近，知风之自，知微之显。可与入德矣。
shīyún
qiánsuī
fú
yǐ
yìkǒngzhīzhāo
gùjūn
zǐ诗云：‚潜虽伏矣，亦孔之昭。‛故君子nèixǐngbùjiùwú
è
yúzhì
jūn
zǐ
zhīsuǒbùkě
jízhě
qí内省不疚，无恶于志。君子之所不可及者，其wéirénzhīsuǒbújiànhū唯人之所不见乎。
shīyún
xiāngzài
ěr
shì
shàngbùkuìyúwūlòu
gù诗云：‚相在尔室，尚不愧于屋漏。‛故jūnzǐbùdòngérjìng
bùyán
ér
xìn君子不动而敬，不言而信。
Page 19 of 20 shīyuēzòujiǎwúyánshímíyǒuzhēngshìgùjūn诗曰：‚奏假无言，时靡有争。‛是故君zǐbùshǎngérmínquàn
bùnù
ér
mínwēiyúzhēngyuè子不赏而民劝，不怒而民威于鈇钺。
shīyuē
bùxiǎnwéidé
bǎi
pìqíxíngzhī
shìgù诗曰：‚不显惟德，百辟其刑之。‛是故jūnzǐdǔgōngértiānxiàpíng君子笃恭而天下平。
shīyún
yǔhuáimíngdé
bùdàshēngyǐ
sè
zǐ
yuē诗云：‚予怀明德，不大声以色。‛子曰：shēngsèzhīyúyǐ
huàmín
mòyě‚声色之于以化民，末也。
shīyún
détíngrúmáo
máoyóuyǒulún
shàngtiān诗云：‘德輶如毛。’毛犹有伦。‘上天zhīzǎiwúshēngwúchòu
zhìyǐ之载，无声无臭。’至矣。‛
yòudìsānshísānzhāng
zǐ
sī
yīnqiánzhāngjízhìzhīyán
fǎn右第三十三章。子思因前章极致之言，反qiúqíběnfùzìxiàxuéwéi
jǐ
jǐn
dúzhīshìtuī
ér
yánzhī
yǐ求其本；复自下学为己谨独之事推而言之，以xùnzhìhūdǔgōngér
tiānxiàpíngzhīshèng
yòuzàn
qímiào
zhìyúyú驯致乎笃恭而天下平之盛。又赞其妙，至于于shēngwúchòuérhòu
yǐ
yān
gài
jǔ
yìpiānzhīyào
ér
yuēyánzhī声无臭，而后已焉。盖举一篇之要，而约言之。qífǎnfùdīngníngshìrénzhī
yì
zhìshēnqièyǐ
xuézhě
qíkě其反复丁宁示人之意，至深切矣。学者，其可bújìnxīnhū不尽心乎？
Page 20 of 20
